Gelegen in het uiterste zuidwesten van Oeganda, grenzend aan Rwanda en de Democratische Republiek Congo, ligt het maar 34 km2 grote nationale park Mgahinga Gorilla National Park. Ondanks de kleine oppervlakte herbergt dit park één van de zeldzaamste dieren ter wereld: de berggorilla.
In 1930 stichtte het toenmalige Britse Protectoraat het Gorilla Game Sanctuary met als doel het beschermen van berggorilla’s en andere wilde dieren. Na in de daaropvolgende jaren meerdere keren van afmetingen en bestemming te zijn gewijzigd, werd het park in 1991 een nationaal park en kreeg het de naam Mgahinga Gorilla National Park.
Het park is vernoemd naar de laagste van de drie gedoofde vulkanen die in het park liggen, de Gahinga. De naam Gahinga betekent ‘een hoop stenen’. Het is ontleend aan de gewoonte van de boeren om stenen die ze op hun land vonden in stapels bij elkaar te leggen, zodat er geploegd kon worden.
De andere twee vulkanen heten Muhavura en Sabinyo. Muhavura betekent ‘de gids’. Deze meer dan 4.100 m hoge vulkaan is namelijk tot ver in de omtrek te zien en vormt dus een baken voor reizigers. Sabinyo wil zeggen ‘de tanden van de oude man’. De Sabinyo, de oudste van de drie vulkanen, heeft meerdere toppen die lijken op het afgesleten gebit van een oude man.
De problemen van Mgahinga Gorilla National Park
Bij de oprichting van het nationale park kwamen de autoriteiten in aanraking met nogal wat problemen. Ten eerste de snelgroeiende bevolking die steeds meer ruimte nodig had om te wonen en een bestaan op te bouwen. Ook de voortdurende strijd tussen rebellen en de Oegandese strijdkrachten in het grensgebied gaf veel onrust.
In het verleden is het park kleiner gemaakt om de lokale bevolking van landbouwgrond te voorzien. Men rooide het eeuwenoude oerwoud en langzaam maar zeker kwam er bouwland voor in de plaats. In 1991 bij de oprichting van het park is een deel van de bevolking verplaatst en werd een deel van de landbouwgrond weer bij het park gevoegd. Het zal echter nog lange tijd duren voordat de kale landbouwgrond er weer uitziet als in de oude tijd.
Een ander groot probleem vormde het feit dat de bevolking gewend was te jagen op de dieren in het oerwoud. Door de strikken die men zette om bijvoorbeeld duiker en bosbok te vangen, kwamen helaas ook berggorilla’s om het leven. Stropers doodden de helft van de bosolifantenpopulatie voor het ivoor.
Het vee dat door de lokale bevolking werd gehouden, werd door het oerwoud naar waterplaatsen geleid. Dit leidde tot vernieling van het oerwoud, vervuiling en het uitbreken van ziektes onder het wild.
Oplossingen
Gelukkig is Mgahinga Gorilla National Park nu beter beschermd doordat de Uganda Wildlife Authority (UWA) de lokale bevolking betrekt bij beslissingen over het park. Een deel van de inkomsten uit het park komt ten goede aan de lokale bevolking. Zo zijn er bijvoorbeeld scholen gebouwd. De lokale bevolking geniet ook inkomsten door de komst van reizigers die het park willen bezoeken en bijvoorbeeld souvenirs kopen of slaapruimte nodig hebben. Uit de lokale bevolking worden ook de mensen gerekruteerd die werkzaam zijn in het park zelf. Denk aan rangers, dragers en administratief personeel.
De lokale bevolking mag periodiek in het nationale park bamboescheuten oogsten, met als doel deze op hun eigen land te planten en te verbouwen. Men gebruikt bamboe vaak voor het bouwen van steigers in de bouw en voor afzettingen voor het vee.
Een mooi voorbeeld van hoe de parkautoriteiten en de lokale bevolking samenwerken, vormt de bouw van de zogenaamde buffalowall of buffelmuur. Dit is een 9 km lange en 1 m hoge stenen muur die de kafferbuffels in het park verhindert om het landbouwgebied te betreden én het vee verhindert in het park te komen.
De verschillende vegetatiezones in Mgahinga Gorilla National Park
Wie Mgahinga Gorilla National Park bezoekt en één van de vulkanen wil beklimmen of misschien op zoek gaat naar gouden meerkatten of berggorilla’s, komt door vier vegetatiezones. De bergwoudzone, de bamboezone, de subalpinezone en de alpiene graslanden en bergtoendrazone.
De bergwoudzone bestaat uit open bosland, begroeit met kruiden, bodembedekkers en verschillende bogensoorten. Na de bergwoudzone betreedt u de bamboezone. Hier groeit het bergbamboe dat een hoogte van 12 m kan halen. In Mgahinga Gorilla National Park wordt bamboe echter niet hoger dan 4 m met een diameter van 5 cm. Het groeit vooral in gebieden tussen de 1.800 en 3.300 m hoogte met meer dan 1.250 mm regenval per jaar. De bamboe staat soms zo dicht op elkaar dat u een stukje moet omlopen. Bamboe sterft af na de bloeitijd die één keer in de 30-40 jaar voorkomt. Dit betekent niet dat alle bamboe in één keer afsterft; dit gebeurt steeds in stukken van een paar hectare. Bamboe vormt gedurende bepaalde periodes van het jaar zo’n 90% van het voedsel van de berggorilla’s.
De subalpine zone is te herkennen aan het ontbreken van bomen. In plaats daarvan vindt u struiken, heide die soms enorme afmetingen kan aannemen en grondbedekkende grassen, orchideeën, mossen, korstmossen en levermossen.
De alpiene graslanden en bergtoendrazone kenmerkt zich vooral door de aanwezigheid van reuzenlobelia’s en reuzenkruiskruid. Het zijn zeer sterke planten die kunnen overleven in een klimaat waarbij het overdag zeer warm is, terwijl ’s nachts de temperatuur onder het vriespunt zakt.
De dierenwereld in Mgahinga Gorilla National Park
Eén van de attracties van Mgahinga Gorilla National Park vormt de aanwezigheid van de berggorilla. Een andere zeldzame primatensoort, de gouden meerkat, is eveneens bewoner van Mgahinga Gorilla National Park. Andere primaten zijn de nauw aan de gouden meerkat verwante zilvermeerkat en Schoutedens diadeemmeerkat.
Hoewel er intensief gejaagd is binnen de grenzen van het nationale park, zijn de populaties zich langzaam maar zeker aan het herstellen. Er is er gelukkig weer van alles te zien. In het park zijn trekroutes van bosolifanten die op doortocht zijn naar Rwanda en de Democratische Republiek Congo. Ook de kafferbuffel komt er in een redelijk aantal voor. Met de eerder genoemde buffalowall worden de kafferbuffels binnen het park gehouden. Andere hoefdieren in het park zijn bosbok, zwartvoorhoofdduiker en reuzenboszwijn.
Hoewel roofdieren als luipaard, serval, gevlekte hyena en gestreepte jakhals zich binnen de grenzen van het park ophouden, heeft u heel veel geluk nodig om ze te zien.
Uiteraard zijn er ook veel vogels in Mgahinga Gorilla National Park waar te nemen. Eén van de spectaculairste vogels is de alleen in de Albertine Rift Valley voorkomende Rwenzori toerako. In de boomloze zone kunt u naast Afrikaanse bergbuizerd en witnekraaf, ook emeraldhoningzuiger en lobelia-honingzuiger tegenkomen. In het oerwoud leven vogels als Ethiopische monnikstimalia, sterrenpaapje, Rüppells boszanger, Jacksons bergastrilde, koningshoningzuiger en narina-trogon. Voor alle vogels in met name het oerwoud geldt dat ze vaak beter te horen zijn dan te zien. Maar, de aanhouder wint.
Een wandeling langs de grens met de Democratische Republiek Congo maken?
In Mgahinga Gorilla National Park is het mogelijk om een wandeling langs de Democratische Republiek Congo te maken. Zo’n borderwalk is een prachtige ervaring waarbij u omringd bent door de indrukwekkende natuur van het park.